W cudzym domu

Nigdy wcześniej nie czytałam żadnej książki Hanny Cygler i tej pewnie też bym nie przeczytała, gdyby nie fakt, że wygrałam ją kiedyś w konkursie od wydawnictwa Rebis. Opis na okładce zapowiada spiski, konspiracje, namiętności, połączenie romansu z powieścią historyczną, sensacyjną i obyczajową – trochę tego dużo, jak na nie taką grubą (bo 350-stronicową) powieść. Rzeczywiście, dzieje się tu sporo: jest koniec XIX wieku, dwójkę głównych bohaterów, Joachima i Luizę spotykamy kiedy stoją na progu dorosłości i muszą zdecydować, czy dostosują się do planów, jakie ma wobec nich rodzina, czy też pójdą własną drogą. Joachim jest synem zamożnego przemysłowca, Luiza jedyną córką paryskiej mieszczki. W kolejnych rozdziałach widzimy bohaterów już kilka lat później, gdy ich drogi zbiegają się w Warszawie, a akcja zmienia się jak w kalejdoskopie. Pojawia się wiele dodatkowych postaci, jest zsyłka na Sybir, niedobrane małżeństwa, kłamstwa i niechciane dzieci.

Przeczytałam W cudzym domu w błyskawicznym tempie, bo odpowiada ona chyba określeniu „dobra książka”, jeśli definiować takową jako „książkę, od której trudno jest się oderwać”. Taka definicja jednak nie wyczerpuje znamion tego, co nazywamy dobrą literaturą, bo gdyby tak było, to cenilibyśmy głównie powieści sensacyjne i kryminalne. Dlatego po przeczytaniu W cudzym domu odczuwam niedosyt związany z tym, że wszystko poza burzliwymi wydarzeniami, jakie spotykają bohaterów jest tu słabo nakreślone. Chodzi mi o tło historyczno-obyczajowe, jak i sylwetki bohaterów. Moja obawa co do W cudzym domu okazała się słuszna, bo autorka tak wiele treści zawarła na stosunkowo niewielu stronach i rzecz jasna odbyło się to kosztem całej warstwy opisowej. Skaczemy z miejsca na miejsce, postaci i wątki się mnożą, autorka skubie wszystkiego po trochu, tu zabory, tam życie w zakłamaniu i konwenansach, lecz trudno uchwycić, co stanowi jądro tej opowieści. Trochę za dużo grzybów w tym barszczu. Co więcej, niektóre ważne zdarzenia – mogące wręcz odgrywać kluczową rolę w dalszym życiu Luizy, Joachima i innych postaci – są potraktowane hasłowo, retrospektywnie. Bardzo przeszkadza mi takie ucinanie wątków, jakby autorka nie miała pomysłu jak je rozwinąć – może w takim razie niepotrzebnie było je wprowadzać? Widać to zwłaszcza w końcówce, zdominowanej przez motyw sensacyjny, który pojawił się tak naprawdę znikąd i donikąd prowadzi. Kiedy książka napisana jest w taki sposób odnosi się wrażenie, że to okoliczności kierują bohaterami, a nie na odwrót. Albo, że – co gorsza – bohaterowie są pozbawieni rozsądku i życia wewnętrznego.

Hanna Cygler ma bardzo dobre pióro, podobało mi się też to, w jaki sposób język powieści dostosowany był do czasów, o jakich opowiada. W gruncie rzeczy to jest całkiem niezła książka i na pewno spodoba się wielu osobom, oczekującym od lektury przede wszystkim rozrywki. Ja po prostu przyzwyczaiłam się już do książek, które oferują coś więcej: w których fabuła jest podbudowana dokładną charakterystyką bohaterów, a każdy ich krok jest umotywowany. Nie zadowalają mnie już takie nieskomplikowane powieści, w których akcja goni, a nie ma miejsca na namysł i refleksję. 

Hanna Cygler, W cudzym domu, Wyd. Rebis, 2013 

Książka zgłoszona do wyzwania Grunt to okładka