Ekspozycja

Czy mieliście kiedyś do czynienia z kryminałem, którego nie byliście w stanie skończyć? Ja sobie nie przypominam. Wszak kryminał ma być lekturą lekką, łatwą i przyjemną. Aż trafiła kosa na kamień, czyli trafiłam na Ekspozycję Remigiusza Mroza. Zachęciła mnie do tego akcja umiejscowiona w Tatrach - tam bowiem, na Giewoncie, zostają znalezione zwłoki i bynajmniej nie był to wypadek w górach. Cóż z tego, skoro akcja bardzo szybko przenosi się gdzieś w Polskę, na Białoruś, a nawet do Rosji - i z górskiego wątku nic nie zostaje. Okazuje się bowiem, że jest jeden szczegół, który łączy ofiarę z Giewontu z różnymi morderstwami, które zostały popełnione gdzie indziej, w tym na Białorusi. Bohaterowie powieści, komisarz Forst oraz towarzysząca mu dziennikarka uganiają się zatem po całej Polsce w poszukiwaniu właściwie nie wiadomo czego. Tym, co głównie zajmuje Forsta jest ucieczka. Tuż po tym, jak znalazł się na Giewoncie, dowiedział się, że został zawieszony i odsunięty od śledztwa - nie wiedzieć czemu. Mimo to, komisarz postanawia na własną rękę rozwikłać sprawę (też nie wiadomo dlaczego), zaczyna więc działać i pakuje się w coraz większe kłopoty.

Nie zrozumcie mnie źle, moim celem bynajmniej nie jest robienie przykrości pisarzowi i przez jakiś czas poważnie zastanawiałam się, czy w ogóle publikować tę recenzję po tym, jak moja niezbyt pochlebna notka o Zaginięciu wzbudziła gorącą dyskusję. Te dwie książki przeczytałam mniej więcej w tym samym czasie - prawie jednocześnie (bo pojawił się zarzut po co czytam, skoro mi się tak nie podoba). Co więcej, we wspomnianej dyskusji pojawiły się nawiązania również do Ekspozycji - i wiele osób wyrażało dokładnie taką samą opinię jak moja (przysięgam, że tę notkę napisałam jeszcze przed opublikowaniem opinii o Zaginięciu). To mnie utwierdziło w przekonaniu, że coś jednak jest na rzeczy, ale jednocześnie wzbudziło wątpliwości, czy ma sens publikowanie kolejnej krytyki. Jak widzicie, zastanawiałam się długo, ale jako, że książka była czytana pod kątem wyzwania, ostatecznie to przeważyło.

Problem jest w tym, że jak dla mnie to fabuła w Ekspozycji nie trzyma się kupy. Pojawia mi się tu mnóstwo niewiadomych, pytań, na które nie znajduję odpowiedzi. Bohaterowie jadą setki kilometrów, by spotkać się nie wiadomo z kim i nie wiadomo po co. Jakby nie było telefonów i internetu. Po tym, jak bohaterowie lądują w Rosji akcja staje się jeszcze bardziej karkołomna i nieprawdopodobna, a autor najwyraźniej inspiruje się Danem Brownem, ponieważ pojawia się wątek religijny. Może jest to pomysłowe, ale mało realne. Absurd goni absurd, bzdura bzdurę. Szczerbska nawet siedząc w więziennej celi pachnie Kenzo Amour (bardzo ładny zapach, owszem), zaś Forst zostaje tyle razy obity, że dawno z niego nic nie powinno zostać, a gdyby faktycznie cierpiał na tak uporczywe migreny, miałby siłę co najwyżej leżeć w łóżku, a nie uganiać się po polu za mordercami. Za co właściwie bohaterowie trafili do więzienia - też nie wiem. Moim zdaniem Remigiusz Mróz średnio sobie radzi sobie z kreowaniem zagadek kryminalnych, o czym świadczy także fabuła Kasacji i Zaginięcia, gdzie logika zdarzeń też pozostawia wiele do życzenia. Być może dlatego akcent tych wszystkich powieści położony jest na akcję - w Ekspozycji również akcja jest tym, co wybija się na pierwszy plan, tak że właściwie niewiele pozostaje w niej z kryminału, a powieść należałoby raczej zaklasyfikować do sensacji. Ale nawet jak na powieść akcji, to dzieje się tu zbyt wiele. Przygody Forsta i Szczerbskiej przypominały mi wypisz wymaluj Bonda: są strzelaniny, ucieczka i pościg, porwanie, spotkanie z siłami specjalnymi oraz różnymi bandziorami, są nawet tortury, a Forst najwyraźniej ma licencję na zabijanie. No i  Bondowi, tfu Forstowi kroku, oczywiście dotrzymuje kroku kobieta, choć też nie wiem dlaczego ona tak się go uczepiła (kolejna zagadka w tej powieści). Ta dwójka jest bardzo schematyczna, o tyle "bondowska", co typowo "mrozowska" - nie różnią się oni wiele od duetu Chyłka/Oryński, są stworzeni od tej samej sztancy, podobne są relacje jakie między nimi panują oraz język, jakim się posługują, składający się głównie z przerzucania się docinkami. Forst przy tym ma wszystkie sztampowe cechy detektywów występujących w kryminałach: jest zblazowanym mężczyzną w średnim wieku, kreującym się ma macho, uzależnionym od nikotyny i alkoholu, i nie mającym życia osobistego. Rzecz jasna policjant jest także męskim szowinistą: jego liczne seksualne aluzje rzucane partnerce oraz niechciane awanse podciągnąć należy pod molestowanie seksualne i na jej miejscu chyba bym go w końcu walnęła w pysk. Jak widać seksizm nadal w Polsce jest powszechnie akceptowanym modelem. To nie jest zabawne. Do tego na każdej prawie stronie pojawiają się wzmianki o papierosach - Forst albo pali, albo chce mu się palić - co zaczęło mnie w końcu niepomiernie irytować. Po co tego tyle? Podejrzewam, że po to, żeby było o czym pisać: zawsze to wpadnie kilka dodatkowych zdań. I tu mam apel do pisarza: Panie Remigiuszu, palenie jest nie tylko szkodliwe, ale i niemodne - proszę nie propagować tego nałogu w swoich książkach. 

I tak doszłam do połowy książki, w której nie ma nic z kryminału, a jest tylko sensacja, i zaczęłam się zastanawiać, czy nie dać sobie spokoju. Bo żeby było śmieszniej, ta akcja pędząca na łeb na szyję w ogóle mnie nie wciągnęła. Wszystko tu generalnie skonstruowane jest na zasadzie popychania zdarzeń do przodu, nieważne czy z sensem, czy nie. A ja cenię sobie logikę. W końcu jakoś się przemogłam i dociągnęłam do końca tylko po, żeby stwierdzić, że wyjaśnienie wątku kryminalnego napisane jest na odczepnego: nie wiadomo po co w ogóle część akcji toczy się w Rosji, nie jest jasne w jaki sposób morderca dokonał tego, że Forsta tak prosto odsunięto od śledztwa, nie wiadomo jaki jest związek między dwoma, skrajnie różnymi wątkami historycznymi wprowadzonymi do powieści (skoro przez pół książki bohaterowie uganiają się za czymś, co ostatecznie okazuje się nie grać żadnej roli to coś tu z pewnością jest zbędne). Śmieszy zaangażowanie w śledztwo ministra spraw wewnętrznych we własnej osobie, tak jakby minister nie miał nic innego do roboty, tylko interesować się pojedynczymi sprawami kryminalnymi. Język powieści jest równie mało finezyjny, co powieści z Chyłką, pełen kolokwializmów, rzecz jasna pozbawiony jakiegokolwiek tła. Jasne, zakończenie powieści jest niezłe, wbija w fotel i otwiera autorowi drzwi do kolejnej części, ale ja po nią na pewno nie sięgnę. To czyste rzemiosło, a nie literatura.

Mam nadzieję, że autor (jeśli to przeczyta) potraktuje to jako konstruktywną krytykę, która pozwoli mu na podniesienie jakości tego, co pisze, zamiast pisania "na akord". 

Metryczka:
Gatunek: kryminał/sensacja

Główny bohater: Wiktor Forst

Miejsce akcji: Polska, Rosja 

Czas akcji: współcześnie

Ilość stron: 480

Moja ocena: 2,5/6

Remigiusz Mróz, Ekspozycja, Wyd. Filia, 2015

Książka bierze udział w wyzwaniu Grunt to okładka, Czytam opasłe tomiska

Ps. Oczywiście Mróz nie wyjaśnił co stało się z kotem Antoniuszem, co przechyliło już moją czarę goryczy.