Bracia z Vestland

Jan Guillou zauroczył mnie swoją prozą, kiedy czytałam Krzyżowców – bez wątpienia jedną z najlepszych powieści historycznych, z jakimi miałam do czynienia. Dlatego gdy tylko zobaczyłam, iż wydana została jego nowa książka, wiedziałam, że chcę ją przeczytać. Podobnie, jak Elżbieta Cherezińska, autor zrobił duży przeskok czasowy, przenosząc się z akcją ze średniowiecza do początków wieku XX. Trzech niezwykle uzdolnionych chłopców z rybackiej norweskiej wioski zostaje wysłanych do szkoły – zamysłem jest wykształcenie ich na inżynierów, aby zbudowali Kolej Bergeńską – kolej, której budowa wydaje się niemożliwa w trudnych warunkach na północy Skandynawii. Swoją naukę kończą w Dreźnie – najlepszej wówczas uczelni technicznej – co też cementuje ich związek z Niemcami. Po skończeniu studiów drogi braci – wbrew początkowym zamierzeniom się rozchodzą. Tylko najstarszy Lauritz wraca do Norwegii spłacać dług honorowy na budowie kolei. Kosztuje go to wiele wysiłku oraz rozstanie z narzeczoną w Niemczech.

Bracia z Vestland obejmują lata od roku 1901 do 1918 i są kroniką zmieniających się diametralnie czasów. Kończącej się epoki wiktoriańskiej i wielkich podbojów kolonialnych, postępu technicznego, rewolucji robotniczych, równouprawnienia kobiet. U progu XX stulecia rektor uniwersytetu w Dreźnie entuzjastycznie zapowiada, iż wiek ten będzie wiekiem niesamowitych przemian, a ludzie za 100 lat będą patrzyli na swoich dziadków jak na ludzi z epoki kamienia. Nowoczesna technika zmieni świat, a wojny jako zbyt prymitywne sposoby rozwiązywania konfliktów odejdą do lamusa. Można się dziwić temu, jak trafne to były słowa – w odniesieniu do postępu technicznego, ale trzeba pamiętać, że napisano je przecież w XXI wieku. Co do wojen – brzmią one co najmniej kuriozalnie, pamiętając że wiek XX był świadkiem najbardziej tragicznych w skutkach konfliktów zbrojnych w dziejach ludzkości. Wydaje mi się, że Jan Guillou w Braciach z Vestland za bardzo skupił się właśnie na pokazaniu dziejowego tła, spychając losy swoich bohaterów na drugi plan. Akcja książki zaczyna się tak naprawdę w momencie, gdy bracia wchodzą w dorosłe życie – zupełnie pominięte są lata ich dorastania i nauki, stąd też decyzje, jakie podejmują Lauritz, Oscar i Sverre na początku powieści, są nieco zagadkowe. W książce zbyt wiele jest technicznych szczegółów budowy mostów i tuneli (zgodnie zresztą z oryginalnym tytułem powieści) oraz codziennego życia w obozie robotników, w tym pokonywania trudności w poruszaniu się po górach i lodowcach (szkoda, że w książce nie zamieszczono mapek – Norwegii i budowanych tam linii kolejowych, co ułatwiłoby czytelnikowi orientację w przestrzeni). W pewnej chwili miałam wrażenie, że nic poza tym się nie dzieje – i rzeczywiście niewiele się działo. Gdzieś w 1/3 książki poczułam się nią znużona, dostrzegając charakterystyczną dla Guillou rozwlekłość w rozpisywaniu się, niekoniecznie o sprawach ciekawych. Dopiero potem lektura nabiera tempa, również dzięki powiązaniu dwóch wątków występujących w książce... Bowiem oprócz wątku Lauritza mamy również, biegnący równolegle wątek drugiego z braci, Oscara, którego los rzucił do Afryki. To jest zupełnie inna bajka, zupełnie inna przestrzeń. Kolorytu temu wszystkiemu nadają również kobiece bohaterki, odciążające mocno dominujący w powieści wątek zawodowo-historyczny.

Przyznaję, iż choć Braci z Vestland czytało mi się dosyć dobrze, to jednak nie była to dla mnie aż tak porywająca lektura, jak wspomniani Krzyżowcy. Rozpoznawałam w niej znane mi już elementy stylu Guillou: zamiłowanie do szczegółu, prostota oraz dyskretny humor. Jestem ciekawa, jak autor poprowadzi swoich bohaterów dalej, bo powieść ta jest dopiero pierwszą częścią cyklu Złoty wiek. Zapewne znajdzie się w niej miejsce dla olbrzymiego skoku cywilizacyjnego, jaki wykonały w XX wieku kraje skandynawskie. Mam nadzieję, że kolejne części będą ciekawsze niż momentami nudnawi Bracia. W Szwecji zostały wydane do tej pory trzy części tego cyklu, ale doczytałam się, że autor pisze dalej i ma zamiar opisać cały wiek XX! Będzie więc co czytać, o ile to wszystko zostanie wydane w Polsce... No i nie rozumiem, skąd wzięła się ta paskudna okładka, odbiegająca dosyć znacznie od projektów graficznych wydawnictwa Sonia Draga. 

Jan Guillou, Bracia z Vestland, Wyd. Sonia Draga, 2013 

Książka zgłoszona do wyzwania Czytam opasłe tomiska (560 str.)