House of cards

Polityka wymaga poświęcenia. Poświęcenia innych, rzecz jasna. 

Powieść House of cards to nie jest rzecz nowa - Michael Dobbs napisał ją w 1987 roku w ramach odreagowania się na Margaret Thatcher. Dobbs był jej doradcą, potem również szefował konserwatystom za Johna Majora. Zatem autor bynajmniej nie wyssał cynicznego spojrzenia na polityków i politykę z własnej wyobraźni, ale z własnego doświadczenia, aczkolwiek sam przyznaje, że trochę go w książce poniosło i że książka ta to "rozrywka, a nie instrukcja działania". Samemu Dobbsowi dzięki House of cards udało się zrobić pisarską karierę i porzucić świat polityki. 

Polityczne przyjaźnie to tylko wrażenie, które łatwo zatrzeć.

Akcja powieści rozgrywa się w Wielkiej Brytanii. Jej bohater, Francis Urquhart, przez całe lata tkwił na tyłach partii, po czym nagle, w chwili gdy jego ugrupowanie, będące u władzy już kolejny rok, notuje zniżki poparcia, rozczarowany zachowawczą postawą premiera, decyduje się wkroczyć do gry o władzę. Urquhart to właśnie typ pozbawiony hamulców moralnych, a do tego bardzo sprytny i potrafiący strategicznie planować swoje działania. Czuje się on w świecie polityków jak ryba w wodzie, nie waha się popełniać manipulacji i szantażować swoich oponentów, udając przy tym cały czas niewiniątko. W końcu dochodzi do morderstwa, czyli przekroczona zostaje ostatnia granica.  Szczerze mówiąc wydawało mi się, że House of cards będzie powieścią wypełnioną po brzegi politycznym żargonem, zawiłymi interesami stron i partyjnymi programami, a co za tym będzie nudna. Serialu nie widziałam, nawet mimo tego, że uwielbiam Kevina Spacey. Próbowałam go oglądać, ale nie potrafiłam zorientować się, o co w nim chodzi; być może stało się tak dlatego, że trafiłam na jakiś odcinek ze środka... (Warto też wspomnieć, że serial amerykański jest już drugim na postawie tej książki - po raz pierwszy na ekran przeniosło powieść Dobbsa BBC 25 lat temu i wyobrażam sobie, że ta wersja musiała być znacznie układniejsza, coś jak Trafny wybór) Tymczasem książkę czyta się jak kryminał: intryga jest opisana w czytelny sposób, polityczne programy też nie grają szczególnie wielkiej roli - wiadomo, że politycy to nie idealiści i w gruncie rzeczy chodzi im o jedno: o władzę, a nie o realizowanie szczytnych zamierzeń. Trzeba obietnice skonstruować tak, by dotarły do jak największej liczby osób, które w nie uwierzą...  

Piękno powstaje w oku obserwatora. Prawda leży w rękach redaktora naczelnego.

House of cards ukazuje jak potężną siłą dysponują media, mogące za pomocą artykułu, czy wiadomości w TV zniszczyć osobę publiczną. Dziś jest to jeszcze bardziej wyraźne, niż w czasach, gdy powstawała książka: nie zdajemy sobie sprawy jak bardzo jesteśmy manipulowani. Niby obiektywne wiadomości, niby jakieś memy, a za tym wszystkim stoi jakiś zamysł. Dobbs uważa, że osoby, które kiedyś były szanowanymi przywódcami, lecz też trudnymi ludźmi, jak np. Winston Churchill, przy dzisiejszej transparentności, pewnie w ogóle nie miałyby szans objąć władzę, bo obnażone zostałyby wszystkie jego grzeszki. Co więcej, autor twierdzi, że nie zna żadnego przywódcy, który byłby miłym i sympatycznym człowiekiem... Ale ważne jest, by polityk dobrze wypadał przed kamerami.

Polityk powinien mieć wizję. Tak, wizja to jest to. Bardzo przydatna rzecz, nie uważacie? W końcu przy dobrej pogodzie większość polityków sięga wzrokiem aż do… no cóż, znam paru, którzy sięgają wzrokiem aż na drugi brzeg Tamizy, prawie do Battersea.

Coś wam to przypomina? (Źródło: natemat.pl)

Powieść Michaela Dobbsa zatem pozytywnie mnie zaskoczyła, swoim nerwem, ale z drugiej strony również mnie rozczarowała. Wydała mi się... zbyt prosta, zbyt jednowymiarowa. Trochę bezbarwna. Myślałam, że skoro serial bije takie rekordy popularności, kreując iście makiawelicznego bohatera, to i książka będzie bardziej wyrafinowana. Czy naprawdę, żeby odsunąć od władzy wieloletniego premiera, wystarczy jedna afera i artykuł w prasie? Może w Wielkiej Brytanii, ale coś mi się wydaje, że u nas by to nie przeszło. Postaciom Dobbsa brakuje moim zdaniem głębi - nie do końca rozumiałam czemu Urquhart, owszem wytrawny gracz, ale tyle czasu najwyraźniej zadowalający się średnią pozycją - nagle decyduje się na tak ostre rozgrywki. Wydaje mi się dziwne, że taka ambicja ujawniła się u niego tak późno. Urquhart to szarak, nie ma wcale charyzmy Franka Underwooda. I nie, wcale go nie polubiłam, co podobno jest kluczem do powodzenia filmu (ale czyż można nie kochać Kevina Spacey?) - dla mnie jest draniem, tym bardziej, że wykorzystuje nie tylko swoich kolegów partyjnych, ludzi ze swojego otoczenia, ale w efekcie zdobywa wpływy rzutujące na życie milionów. To nie jest fajne. Pozostałe postaci też są bardzo słabo skonstruowane, w szczególności postać dziennikarki śledczej, zafascynowanej Urquhartem. Partyjni koledzy Urquharta,  których z taką łatwością mu przyszło wyeliminować, łącznie z premierem, sprawiają wrażenie niezbyt rozgarniętych marionetek, tak że człowiek zastanawia się, czemu u licha ktoś taki jest w rządzie. Poza tym autor trochę strzelił w sobie w kolano, bo dla czytelnika gierki Urquharta nie są żadną tajemnicą - od początku wiadomo, kto za tym wszystkim stoi. Brak suspensu, wszystko podane jak na tacy. Brak też dylematów moralnych, jakie powinny dopadać - jeśli już nie głównego protagonistę, to czytelnika. Więc raczej nie doświadczamy takich emocji, jakich może chciał dostarczyć czytelnikowi autor: albo świętego oburzenia, albo cichego trzymania kciuków za niemoralnego bohaterka. Zakończenie rozczarowuje.

Tłum jest wulgarny. Zawsze graj pod publiczkę i wychwalaj prostego człowieka, niech myśli, że jest księciem.

Motta, poprzedzające każdy rozdział Domku z kart trafiają w punkt. Jednak Dobbs nie jest pierwszym, który ukazuje polityków jako nie mających skrupułów karierowiczów. O tym, co zrobić, by wspiąć się na szczyt pisał już Machiavelli... Świadczy to o tym, że upływ czasu nie ma żadnego znaczenia w dziedzinie "gry o tron", bo i ludzka żądza władzy jest ponadczasowa. Polityczne przepychanki - te obietnice bez pokrycia, te wykręty i próby ukrycia własnej indolencji - obserwujemy na co dzień: kampania prezydencka jest szczególnie dobrym okresem, by zastanowić się nad tym, jacy ludzie nami rządzą (lub mają ambicje rządzić). I przerażające jest to, że nasi politycy zdają się inspirować serialem House of cards! Polska jest też dobrym przykładem tego, że żeby utrzymać się u steru, wcale niekoniecznie wystarczy dobrze kierować krajem. Bo ludzie jakoś sukcesów nie widzą i zawsze są niezadowoleni - to sytuacja u nas typowa. A poza tym mamy chyba (zbiorowo) krótką pamięć.

Tak czy siak książka, choć niezła, to popularność zawdzięcza serialowi - moim zdaniem lepiej w kategorii political fiction sprawił się chociażby Robert Harris.

Metryczka:
Gatunek: sensacja/political fiction

Główny bohater: Francis Urquhart
Miejsce akcji: Wielka Brytania

Czas akcji: lata 80-te XX wieku
Ilość stron: 416
Cytat: Lojalność może być dobrą wiadomością, ale rzadko jest dobrą radą.

Moja ocena: 4,5/6

Michael Dobbs, House of cards. Bezwzględna gra o władzę, Wyd. Znak, 2015

Książka bierze udział w wyzwaniu Grunt to okładka i Czytam opasłe tomiska