O listach książek, które "trzeba przeczytać"

W zeszłym tygodniu Empik ogłosił swoją listę „100 książek, które trzeba przeczytać”. Lista układana była przez następujące grono dziennikarzy i pisarzy: Sylwia Chutnik, Anna Dziewit-Meller, Małgorzata Halber, Karolina Korwin Piotrowska, Katarzyna Montgomery, Katarzyna Tubylewicz, Magdalena Żakowska, Piotr Bratkowski, Mariusz Cieślik, Remigiusz Grzela, Michał Rusinek, Janusz Leon Wiśniewski oraz Jakub Żulczyk. Już przed ogłoszeniem tej listy pojawiały się wśród czytelników wątpliwości, na ile lista ta będzie miarodajna, a na ile odpowiadać będzie asortymentowi Empiku... Widać jednak, że jury poszło w literaturę ambitną. Kiedy zapoznałam się z tą listą, stwierdziłam ze zdumieniem, że o niektórych z tych książek nawet nie słyszałam (głównie polskich autorów), a uważam się za osobę oczytaną... Nie mam oczywiście nic przeciwko ambitnej literaturze, tylko że sygnowanie tej akcji hasłem "zachęcania do czytania" jest znowu jak trafienie kulą w płot. Kogo z osób nieczytających, zachęci do czytania lektura Borgesa, czy Tomasza Manna? Czy tzw. przeciętny czytelnik, sięgający po jedną książkę w roku czyli Greya lub jakiś kryminał przebrnie przez Mirona Białoszewskiego? Aż dziwne, że na tej liście nie ma Ulissesa, albo Gry w klasy Cortazara. Nie zmieściła się też Jane Austen czy większość sztuk Szekspira... To znowu akcja skierowana do osób, które czytają i które są w czytaniu zaprawione na tyle, że mogą się mierzyć nie tylko z klasyką, ale i dziełami naprawdę wymagającymi. Jak dla mnie jest to dowód na to, że jury starało się za wszelką cenę być oryginalnym, by nie rzec snobistycznym, zaprezentować głównie siebie, a kwestię tego, czy ta lista faktycznie spełni swój cel (ba, a nawet czy ktokolwiek z tej listy będzie korzystać) uznało za nieistotną. Jak zwykle w Polsce: są krytycy i znawcy, i są szare masy, a pomiędzy nimi jest przepaść. To ja podziękuję. Poza tym generalnie jestem przeciwniczką wszelkiego tego typu list, a zwłaszcza bezkrytycznego trzymania się ich, odhaczania pozycji na siłę. Jak płachta na byka działają na mnie słowa typu "musisz", "powinieneś", "trzeba" w zestawieniu z jakąś czynnością, którą co do zasady wykonujemy dobrowolnie. Rozumiem, że dla osób początkujących, nie obeznanych w temacie listy mogą być one podpowiedzią, ale właśnie dlatego że osoby te są początkujące, nie powinny na pierwszy ogień brać się chyba za Prousta albo Virginię Woolf? Przecież pomiędzy literaturą wysoką, a tzw. chłamem jest morze fajnych, ciekawych książek, w tym współczesnych, niekoniecznie ciężkiej klasyki i lektur szkolnych. Może lepiej zacząć od klasyki lżejszego kalibru, takiej np. jak proponuje Lista BBC? Po drugie każda taka lista jest mniej lub bardziej subiektywna - wspomniana już lista BBC jest w miarę uniwersalna, ale przecież są na niej prawie wyłącznie lektury z kręgu literatury anglosaskiej. Pewnie Francuz, Rosjanin, czy Japończyk ułożyłby ją zupełnie inaczej... Wreszcie każdy z nas jest inny, interesuje go co innego, ma prawo do innego odbioru świata, więc nawet największe klasyki, najbardziej uznane dzieła nie muszą podobać się wszystkim. Dlatego każdy powinien czytać to, co na co ma ochotę, a nie męczyć się z jakimiś "dziełami", bo jakiś znawca się wypowiedział i trzeba je "odhaczyć".

I tu chciałabym przejść do drugiej listy, której idea podoba mi się znacznie bardziej. Mianowicie chodzi mi o książki "czytane" i polecane przez Marka Zuckerberga. Pisałam już kiedyś o tej inicjatywie (niestety mało osób na to zwróciło uwagę) - dziś mamy już listę lektur omówionych w ciągu pierwszych sześciu miesięcy trwania tej akcji. Widać, że są to ciekawe współczesne pozycje z dziedziny psychologii, socjologii, biznesu, historii, m.in:

- The End of Power - Moises Naim - książka rozważa zmiany, jakie zaszły w kwestii "bycia u władzy": kiedyś dzierżonej przez królów i autokratów, dziś przechodząca w ręce firm, korporacji, a także z rąk mężczyzn w ręce kobiet;

-  The Better Angels of Our Nature - Steve Pinker - książka znanego psychologa, poświęcona przemocy i pokazująca, że ludzkość w istocie staje się coraz mniej agresywna;

- Gang Leader of A Day - Sudhir Venkatesh - autor opisuje jak jako młody socjolog wniknął w struktury gangu narkotykowego;

- On Immunity: An Inoculation - Eula Biss - autorka eksploruje temat odporności i szczepień, w tym szczepień dzieci; 

- Creativity Inc. - Ed Catmull i Amy Wallace - Catmull był wraz z Jobsem jednym z założycieli Pixara; dziś stoi na czele Pixar Animation Studios i Disney Animation Studios - oto dzieli się swoimi doświadczeniami i wiedzą;

- Struktura rewolucji naukowych Thomasa Kuhna -  książka należąca już dziś do klasyki w dziedzinie humanistyki;

- Rational Ritual - Michael Chwe - książka poświęcona rytuałom, jakie kultywujemy w naszej kulturze;  

- Dealing with China - Henry M. Paulson - cóż, każdy przedsiębiorca i konsument w dzisiejszych czasach zastanawia się chyba, jak sobie poradzić z Chinami... 

- Orwell's Revenge: The 1984 Palimpsest - Peter Huber - na ile Orwell miał rację, a na ile dzisiejszy świat różni się od tego, co opisał? 

- The New Jim Crow: Mass Incarceration in The Age of Colorblindness - Michelle Alexander - autorka udowadnia, że w dzisiejszych czasach rasizm nadal nie zniknął 

- Sapiens: A Brief History of Humankind - Yuval Harari - dzieło poświęcone historii ludzkości, którego główną tezą jest założenie, że ludzkość dominuje dzięki swojej zdolności do współpracy.

Niestety większość tych książek nie ma jeszcze polskiego wydania - zatem czekam na tłumaczenia. 

A tu mamy listę książek polecanych młodemu czytelnikowi przez Ernesta Hemingway'a: 

Źródło