Listopadowa nostalgia

W ostatni weekend - specyficzny przecież, przepojony nostalgią i pożegnaniami oraz bardzo już jesienny - towarzyszyły mi dosyć ciężkie lektury. Nie tylko ciężkie gatunkowo, ale przede wszystkim pod względem wrażenia, jakie po sobie pozostawiły, każda z innego powodu. Niezupełnie udane, a jednak wzbudzające refleksje na temat pamięci o wielkich Polakach, naszej historii i podejmowania się jej oceny.

Maria Nurowska - Sergiusz, Czesław, Jadwiga

Z początku wydawało się, że Maria Nurowska podjęła się napisać zbeletryzowaną biografię Sergiusza Piaseckiego. Mało znanego (zapomnianego?) pisarza, którego świetność przypadła na lata przedwojenne. Nie jest on bynajmniej przedstawiony w tej powieści w pochlebnym świetle. W jeszcze gorszym natomiast jest przedstawiony Czesław Miłosz, o którym Piasecki miał bardzo złe mniemanie z powodu postawy politycznej oraz pewnej kobiety. Historia stara jak świat, odrzucona miłość, poeta skaczący z kwiatka na kwiatek... W treści pojawiają się postacie innych pisarzy o niejednoznacznych życiorysach: Wańkowicza, Iwaszkiewicza. W miarę czytania ogarniało mnie przygnębienie i niesmak, bo w moim mniemaniu takie pisanie o ludziach (zwłaszcza o tych, którzy już nie mogą się bronić), wyciąganie jakichś brudów jest małostkowe. Autorka wsadza kij w mrowisko, a niczego nie wyjaśnia. Co gorsza wypowiada się na temat osobistych spraw Miłosza, tego z kim się ożenił, a z kim powinien był się ożenić. Nie podoba mi się takie wchodzenie z butami w czyjeś intymne życie oraz jednoznaczne wyroki ferowane po latach, tym bardziej, że nie jest to rzetelna biografia (ani jednego, ani drugiego pana), a tylko powieść. Nie podoba mi się zaciętość i niezdolność do wybaczania, skrywana pod płaszczykiem niezłomności poglądów.  Do czego to prowadzi pokazuje przykład Piaseckiego, który – skłócony z wszystkimi - zmarł samotnie i w zapomnieniu. Kto jest bez winy, niechaj pierwszy rzuci kamień....

Radosław Romaniuk - Inne życie 

Dużym rozczarowaniem okazała się – tak zachwalana – biografia Jarosława Iwaszkiewicza, autorstwa Radosława Romaniuka. Merytorycznie trudno jej cokolwiek zarzucić, książka zawiera mnóstwo faktów i przedstawia życie pisarza w bardzo szczegółowy sposób, czerpiąc z wielu źródeł. O tym, jak wyczerpująca jest ta pozycja świadczy też fakt, iż to grube tomiszcze omawia zaledwie połowę życia Iwaszkiewicza. Romaniuk stara się być przy tym obiektywny, nie wartościować i nie oceniać pisarza, nawet w tych momentach, gdy pisze o tematach kontrowersyjnych w jego życiorysie. Niestety książka napisana jest w trudno przystępnym tonie rozprawy naukowej. Autor koncentruje się w niej na analizowaniu twórczości Iwaszkiewicza, jego życie zaś jest traktowane jako tło i inspiracja dla jego utworów. Romaniuk raczej nie stara się wejrzeć w osobowość swojego bohatera, nie tworzy jego portretu psychologicznego, nie rozwija kwestii jego relacji z innymi ludźmi, zadowalając się przedstawianiem kolejnych faktów oraz wierszy i powieści. Rodzina pisarza jest potraktowana po macoszemu – na o wiele więcej wzmianek zasłużyli różni przyjaciele Iwaszkiewicza, niż jego matka, rodzeństwo, żona, czy córki. Biografia ta, obfitująca w przydługie wywody literacko-filozoficzne, może być przydatna dla filologów, ale nie dla zwykłego czytelnika, który chce po prostu dowiedzieć się czegoś o pisarzu i poznać go jako człowieka. Z mojego punktu widzenia Inne życie jest przykładem tego, jak nie powinno się pisać biografii – książka ta przypomina podręcznik akademicki i jest po prostu potwornie nudna, a jej czytanie dostarczyło mi tyle przyjemności, ile wkuwanie do egzaminu. Wielokrotnie łapałam się na tym, że czytam i zaczynam myśleć o czymś zupełnie innym – nie byłam w stanie utrzymać na lekturze swojej uwagi. Kilkakrotnie chciałam książkę porzucić i w zasadzie nie wiem, co mnie skłoniło do jej dokończenia. Fakt, że mamy do czynienia dopiero z pierwszym tomem również może zniechęcać do lektury, bo biografia ta nie jest zamknięta i kończy się w dramatycznym momencie dziejowym. A po drugi tom na pewno nie sięgnę. Rzecz w tym, by pisząc biografię, nie tylko przedstawić fakty, ale by te fakty opisać w sposób interesujący, a ta sztuka chyba ciągle jest obca niektórym polskim autorom.

Trzecią pozycją była obsypana pochwałami Morfina, ale notka na jej temat tak mi się rozrosła, że zasłużyła na osobny wpis.