13 pięter

Dom. To słowo każdemu kojarzy się inaczej: dla jednych to zapach, dla innych ciepło, dla jeszcze innych kot i książki. Wszystkim jednak nasuwają się skojarzenia z bezpieczeństwem i spokojem. My home is my castle. Dla mnie dom to ciepło: ciepłe łóżko, ciepły prysznic i spokój właśnie. Czytając najnowszą książkę Filipa Springera uświadomiłam sobie, że w porównaniu z wieloma Polakami mam komfortową sytuację: mam własne mieszkanie (ciasne, ale własne), i to bez kredytu. Zawdzięczam to temu, że decyzję o kupnie podjęłam kilkanaście lat temu, zanim na rynku mieszkaniowym nastąpiła hossa i ceny poszły w górę. Miałam szczęście, bo choć i wtedy nie było mnie stać na taki zakup, to cena jaką wtedy zapłaciłam dziś wydaje mi się śmieszna. Tym bardziej, że wtedy zdecydował raczej przypadek i koleje życiowe. Co nie zmieniało faktu, że pieniędzy na własne M3 nie miałam i czułam bezradność myśląc o tym, co z tym zrobić. Dlatego też doskonale rozumiem tych, którzy mieszkają w opłakanych warunkach i tych, którzy znajdują się w rozpaczliwej sytuacji, bo na zakup własnego lokum ich nie stać.

Niedawno pomyślałam sobie, że przydałoby mi się właściwie większe mieszkanie. Tak o jeden pokój. Odstraszają mnie jednak formalności związane ze sprzedażą, poszukiwaniem i kupnem czegoś nowego, a już po lekturze 13-tu pięter odechciało mi się zupełnie. Mamy tu cały przegląd sytuacji na współczesnym rynku mieszkaniowym w Polsce: od beznadziei i bezdomności, przez ciasne klitki, straszne historie czyszczenia kamienic oraz kredyty. Takie "przeboje" związane z mieszkaniem mogłabym w zasadzie usłyszeć od prawie wszystkich swoich znajomych: tu koleżanka, która dopiero co szukała mieszkania pod wynajem, inna, która musiała się wyprowadzić z mieszkania wynajmowanego od 10 lat, bo urodziły jej się dzieci, jeszcze inna, którą zabija kredyt we frankach.

Rynek mieszkaniowy w Polsce to jest coś, czego ja kompletnie nie ogarniam. Nie mogę zrozumieć jak coś, co zaliczyć należy do jednej z najbardziej podstawowych potrzeb człowieka może kosztować tyle, że zakup tego jest kompletnie nierealny dla większości ludzi. Ceny mieszkań/domów są w naszym kraju kosmiczne i nijak się mają do zarobków Polaków. Ile oszczędzać na własny kąt musiałby ktoś przeciętnie zarabiający, gdyby chciał sobie ten kąt kupić z własnych oszczędności? Obawiam się, że by się nie doczekał. Stąd wrobiono ludzi w kredyty. W Polsce utarło się przekonanie, że lepiej wziąć kredyt i płacić za swoje, niż płacić komuś - na pierwszy rzut oka wydaje się to logiczne, na drugi już mniej, bo czy o mieszkaniu, za które będziemy płacić jeszcze przez 30 lat można powiedzieć, że jest własne? Nie, ono jest banku. Co gorsza, taki kredyt jest jak loteria (już nawet abstrahując od problemu franka szwajcarskiego), bo przecież skąd wiadomo co się przez te 30 lat wydarzy? Czy nie zachoruję, nie stracę pracy? A dlaczego w takim razie nie wynajmować? Ano dlatego, że wynajmując mieszkanie też nie zna się ani dnia, ani godziny - to rynek, na którym rządzą wynajmujący. Nie ma w Polsce systemu mieszkań do wynajmowania, dostępnych dla tych, których nie stać na zakup - to wszystko jest rozdrobnione, niestabilne i cholernie drogie. A przecież wynajmowanie mieszkania poprawia mobilność - nie jesteśmy uwiązani do jednego miejsca, kiedy zmieniamy pracę możemy przenieść się do innego miasta - w przeciwieństwie do sytuacji posiadania lokalu na własność. Sprzedaż jest przecież nieporównywalnie bardziej kłopotliwa, że nie wspomnę o tym, że generuje dodatkowe koszty. Kolejną sprawą, która mnie zdumiewa jest tupet wynajmujących, którzy za astronomiczne ceny mają czelność oferować syf w mieszkaniu: brudne ściany, stare meble, odlatujące kafelki, karaluchy... takie sytuacje opisane są przez Filipa Springera. Nie mogę się też nadziwić zdjęciom mieszkań w ofertach, gdzie w większości przypadków lokale te wyglądają tragicznie - tak jakby sprzedającemu nie zależało??

Pierwsza połowa 13-tu pięter poświęcona jest opisowi tragicznej sytuacji mieszkaniowej w Polsce przedwojennej: mowa w niej o przeludnieniu, fatalnych warunkach, w jakich mieszkali najubożsi, bezdomności, nawet samobójstwach z powodu braku dachu nad głową. Początkowo trochę mnie to nudziło, wolałabym poczytać o współczesności, ale potem zrozumiałam dlaczego Filip Springer czyni ten wstęp. Otóż mieszkań w Polsce jak nie było tak nie ma. Problemy, z którymi mieliśmy do czynienia 80 lat temu - są nadal nierozwiązane. Co więcej, wcale się o tym nie mówi, spychając -jak zwykle - problem na ludzi. Tu przypomina mi się lektura Tyranii wyboru, która też akcentowała fakt, że kapitalizm za wszystko czyni odpowiedzialnym pojedynczą jednostkę i czasem jest to ciężar nie do zniesienia. Nie ma sposobu, by przy czytaniu tej książki nie podniosło się człowiekowi ciśnienie. Ja najpierw zachowywałam spokój, wszak problemy mieszkaniowe w zasadzie mnie nie dotyczą, ale potem trafił mnie szlag, kiedy zdałam sobie sprawę, że znowu czytam o zaniedbaniach polskiego państwa, o długu ludzi rządzących wobec obywateli, o mydleniu nam oczu. Znowu słyszy się, że mieszkalnictwo to problem nierozwiązany, bo nas na to nie stać, bo są inne "ważniejsze" rzeczy, a ja się pytam, co jest ważniejsze od zapewnienia ludziom dachu nad głową? Dlaczego coś, co powinno być prawem człowieka, u nas traktowane jest jak przywilej? I dlaczego znowu nie możemy korzystać z dobrych wypracowanych za granicą wzorów, tylko gonimy za własnym ogonem? Niestety Polacy muszą planować długofalowo, w przeciwieństwie do polskiego rządu, który tego nie czyni, bo oczywiście się nie opłaca... Za to opłaca się wspierać deweloperów - wszak decyzję o tym, że w jednym z programów dofinansowującym młodym ludziom kredyty można było kupować tylko mieszkania nowe, tłumaczono tym, że wspiera się budownictwo. Zaraz zaraz, myślałam sobie - to ten program jest po to, by pomagać młodym Polakom, czy po to, by państwowe pieniądze wspierały prywatne biznesy?? Polakom zatem wmówiono, nie dosyć, że powinni kupować na własność, to jeszcze na kredyt - i z pewnością ktoś miał w tym interes. Bo tak jest łatwiej, niż inwestować w długookresowy programy mieszkalnictwa, takie jak TBS-y, które w Polsce umarły śmiercią naturalną z braku kasy. W ogóle zdziwiło mnie to postrzeganie kredytu jako "sukcesu" i objawu dorosłości - a okazuje się, że taka jest teraz tendencja. Cóż to za sukces - ja się pytam - dla mnie to nieprzyjemna konieczność płynąca z braku własnych środków i nic poza tym:

(...) wykastrowano mentalnie całą generację, wmawiając jej, że kredyt to jedyne rozwiązanie. Mieszkanie przestało się kojarzyć z obywatelskim prawem. Ludzie uwierzyli, że zaspokojenie tej potrzeby zależy tylko od ich ciężkiej pracy. Jeśli nie mają gdzie mieszkać, to znaczy, że zbyt słabo się starają. Takie postawienie sprawy jest po prostu nieludzkie.

Jakimi hipokrytami są ci, którzy wmawiają nam, że powinniśmy zarabiać i kupować mieszkania, bo wtedy poczujemy za nie "odpowiedzialność" - tylko dzieje się to w sytuacji, gdy większość Polaków zarabia dużo poniżej tzw. "średniej krajowej" (zastanawiam się skąd też się ta średnia bierze), ale na pewno panowie, którzy opowiadają takie banialuki dochody mają dużo wyższe. I Filip Springer jest chyba jednym z niewielu, który o tym mówi głośno. I za to mu chwała.

Metryczka:
Gatunek: reportaż

Główny bohater: rynek mieszkaniowy

Miejsce akcji: Polska

Czas akcji: przed wojną oraz współcześnie

Ilość stron: 280

Moja ocena: 5/6

Filip Springer, 13 pięter, Wyd. Czarne, 2015

Książka bierze udział w wyzwaniu Grunt to okładka