I tylko czarna ścieżka

Jesienią chętnie sięgam po książki historyczne, a ostatnio miałam wyjątkowy nastrój na historię XX wieku. Dosyć ciężka w tonie literatura zdominowała ostatnie wpisy, więc czas przestawić zwrotnicę na inne tory.

Dlaczego nie część pierwsza serii o Rebece Martinsson, która ostatnio, za sprawą nowego wydania, jest znów na topie, czy też część piąta już, która na topie była całkiem niedawno? Dlaczego zaczynam od środka? Otóż nie, jakiś czas temu przeczytałam dwie pierwsze książki Asy Larsson, ale jakoś nie miałam wystarczającej weny, by o nich napisać. Zaskoczyło mnie podobieństwo motywów w nich wykorzystywanych – w obydwu ofiarą zbrodni staje się osoba duchowna, podobne jest też zakończenie, w którym główna bohaterka doznaje uszczerbku na zdrowiu i traumy. W wyniku tego trafia do szpitala psychiatrycznego. Idąc dalej tym tropem, poza trzeci tom jej przygód chyba byśmy nie wyszli, na szczęście autorka zrywa z tym schematem. Rebeka na dobre wraca do Kiruny, gdzie udaje jej się znaleźć pracę w prokuraturze. Tam angażuje się w śledztwo dotykające kręgów wielkiej finansjery i gospodarczych matactw na światową skalę. Ginie szefowa ds. informacji jednego z dużych przedsiębiorstw, prowadzących interesy m.in. w Afryce.

Już w poprzednich powieściach Asy Larsson zauważyłam, iż – pomimo dosyć makabrycznych tytułów - leżą one gdzieś na pograniczu powieści kryminalnej i psychologiczno-obyczajowej. Szczególnie widoczne było to w Krwi, którą nasiąkła, w której poznajemy losy mieszkańców Kiruny. Również I tylko czarna ścieżka nie jest typowym kryminałem, w którym akcja skupia się na śledztwie – mamy w niej odniesienia do wydobywania się z marginesu społecznego, przedstawione w historii szefa rzeczonej firmy, a także opowieść o Ester, jego przybranej siostrze, która nie miała tyle szczęścia, co Mauri. Do tego dokładają się wątek Rebeki, dźwigającej się po traumatycznych przeżyciach oraz wtręty o jej współpracownikach. Wszystko skomponowane na wzór dosyć przygnębiającej mozaiki wydarzeń. Prawniczka, Rebeka nie jest bynajmniej w niej dominującą postacią, choć to jej postać intrygowała mnie najbardziej. W przeciwieństwie do bohaterki kryminałów Yrsy Sigurdardottir, sympatycznej Thory, Rebeka nie jest osobą otwartą na świat. Zamyka się w sobie, spędza czas samotnie, oddając się pracy i nie utrzymując kontaktów towarzyskich. Asa Larsson daje nam wgląd w psychikę osoby, która nie ma ekstrawertycznego uosobienia, jakie wypada mieć w dzisiejszych czasach – i co ważniejsze, pokazuje, że taka osoba wcale niekoniecznie musi być zwichrowanym psychopatą. Bardzo często natomiast ktoś taki cierpi, bo nie znajduje zrozumienia wśród innych ludzi... W pewnym momencie Rebeka zastanawia się, czy już do końca życia będzie sama i jak ciężko jest żyć ze świadomością, że nikt cię nie kocha... Te dylematy bohaterki – nie tylko zresztą Rebeki, ale i wszystkich bohaterów, zostały przez Asę Larsson bardzo klarownie wyartykułowane i połączone w jedną spójną całość. Każda postać jest wykreowana z psychologiczną przenikliwością i pewną taką czułością – wiemy, co dzieje się w głowach bohaterów, ale bez uczucia wchodzenia z butami w ich życie. Oczywiście cała powieść naznaczona jest klimatem charakterystycznym dla szwedzkich kryminałów, tym bardziej, iż jej akcja dzieje się na dalekiej północy. A zatem mamy i mróz i śnieg, ale także szczyptę melancholii, sporo zadumy nad własnym losem, całkiem dużą porcję depresji oraz niespiesznie (choć nie nieudolnie) prowadzone śledztwo. Zakończenie dowodzi tego, że tak naprawdę to nie morderstwo było wątkiem pierwszoplanowym w tej powieści.

Moim zdaniem Asa Larsson udowodniła, że jest utalentowaną pisarką. Drugą i trzecią część serii o Rebece Martinsson oceniam bardzo dobrze, jako lekturę, nie tylko zapewniającą rozrywkę, ale i dającą do myślenia. Cieszę się, że pisarka w trzeciej części dała swojej bohaterce szansę. A ponieważ zbliża się zima, na pewno wkrótce sięgnę po ciąg dalszy.

Asa Larsson, I tylko czarna ścieżka, Wyd. Literackie, 2011